rblz.|1| 

Kamerstukken II 1999-2000, 27 207

Vaststelling van regels voor het tot stand brengen van een nieuw evenwicht tussen arbeid en zorg in de ruimste zin (Wet arbeid en zorg)

Inhoudsopgave

rblz.|2| 

Lijst met afkortingen:
AAW: Algemene Arbeidsongeschiktheidswet
Afz: Arbeidsongeschiktheidsfonds zelfstandigen
ARAR: Algemeen Rijksambtenarenreglement
AWf: Algemeen Werkloosheidsfonds
BW: Burgerlijk Wetboek
BZK: Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
CAO: collectieve arbeidsovereenkomst
CPB: Centraal Planbureau
Ctsv: College van toezicht sociale verzekeringen
dga: directeur-grootaandeelhouder
ESH: Europees Sociaal Handvest
ILO: International Labour Organization
Lisv: Landelijk instituut sociale verzekeringen
OOW: Overheidspersoneel onder de werknemersverzekeringen
OT: overhevelingstoeslag
SCP: Sociaal en Cultureel Planbureau
SZW: Sociale Zaken en Werkgelegenheid
uvi: uitvoeringsinstelling
VWS: Volksgezondheid, welzijn en sport
WAA: Wet aanpassing arbeidsduur
WAO: Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering
WAZ: Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen
WVA: Wet vermindering afdracht loonbelasting en premie voor de volksverzekeringen
ZW: Ziektewet

rblz.|3| 

Algemeen

1. Inleiding

1.1. Inleiding

     Met het wetsvoorstel Arbeid en zorg wordt een nieuwe stap gezet op weg naar een nieuw evenwicht tussen arbeid en zorg, een stap in een ontwikkelingsproces dat al enkele decennia loopt. Voor het eerst in 1985 (Kamerstukken II 1984-1985, 19 052) werd het combineren van arbeid en zorg in het Beleidsplan Emancipatie aangemerkt als een belangrijk beleidsdoel. Dit doel werd omschreven als: "Het bereiken van een situatie waarin ieder volwassen individu, ongeacht de leefvorm waarvan hij of zij deel uit maakt, in eigen levensonderhoud kan voorzien en voor zich zelf kan zorgen. In principe zal deze situatie worden gerealiseerd via een groeiende deelname aan de betaalde arbeid, en waar mogelijkheden daartoe ontbreken, door het realiseren van een (eigen recht op) uitkering volgens de regels van de sociale wetgeving."

     Om het ouders gemakkelijker te maken betaalde arbeid te combineren met het verzorgen van jonge kinderen, werd besloten tot de uitbreiding van kinderopvangfaciliteiten en van verlofregelingen. De eerste Stimuleringsmaatregel Kinderopvang beoogde gemeenten aan te zetten tot het creëren van een fors aantal kinderopvangplaatsen (Kamerstukken II 1988-1989, 21 180, nr. 1). Daarnaast werd in 1991 een wettelijke regeling voor ouderschapsverlof geïntroduceerd (Kamerstukken II 1989-1990, 20 528). De toekenning van het recht op ouderschapsverlof aan iedere individuele werknemer en niet in onderling overleg aan één van de ouders (zoals wel in het buitenland gebeurt ¹), beoogde vrouwen én mannen meer mogelijkheden te bieden om betaalde arbeid te combineren met ouderschapstaken. Het achterliggend doel hiervan is bij te dragen aan de herverdeling van betaalde en onbetaalde arbeid tussen vrouwen en mannen (nog ongelijk verdeeld over mannen en vrouwen). Eerder al, in maart 1990, was het zwangerschaps- en bevallingsverlof van twaalf naar zestien weken verlengd om het combineren van betaalde arbeid en zorg voor zwangere of pas bevallen werknemers te vergemakkelijken.

1. Informatie uit de internationale expertmeeting over Leave Arrangements and Childcare van september 1999 te Den Haag.

     Het herverdelen van onbetaalde arbeid tussen vrouwen en mannen werd vervolgens in 1992 benoemd als speerpunten van emancipatiebeleid. Dit leidde in 1993 tot voorstellen om belemmeringen voor het opnemen van onbetaald verlof die gelegen zijn in de sociale zekerheid, weg te nemen. De Commissie Toekomstscenario’s Herverdeling Onbetaalde Arbeid ¹ kreeg in 1994 de opdracht toekomstscenario’s te ontwikkelen die het combineren van arbeid en zorg vergemakkelijken. Eén van deze scenario’s, het combinatiescenario (waarbinnen betaalde arbeid en onbetaalde arbeid c.q. zorg wordt gecombineerd), werd uitgangspunt van het beleid. Voorts werd in 1995 de haalbaarheid onderzocht van een regeling voor loopbaanonderbreking. Dit leidde in 1998 tot de Wet financiering loopbaanonderbreking, waarmee verlof voor zorg en educatie door de overheid - onder voorwaarden - financieel wordt ondersteund. Intussen was in 1997 ook de wettelijke regeling voor ouderschapsverlof zodanig gewijzigd dat meer werknemers van het recht op ouderschapsverlof gebruik konden maken (Kamerstukken II 1996-1997, 25 477).

1. Commissie Toekomstscenario’s Herverdeling Onbetaalde Arbeid, Onbetaalde zorg gelijk verdeeld. Den Haag: VUGA, 1995.

     In de periode 1985 tot heden is sprake van een sterk toenemende arbeidsparticipatie van vrouwen met jonge kinderen.¹ Daarnaast is de tijd die mannen aan onbetaalde arbeid besteden toegenomen.² Deze trend naar een meer gelijke verdeling gaat vergezeld van beleid om het combineren van arbeid en zorg te vergemakkelijken. Het in 1985 gestelde beleidsdoel is echter nog niet bereikt. Er is immers nog geen sprake van een situatie waarin iedere volwassene in het eigen levensonderhoud kan voorzien én rblz.|4| voor zichzelf (en afhankelijke kinderen) kan zorgen. Een proces van herverdeling van betaalde en onbetaalde arbeid tussen mannen en vrouwen is op gang gekomen, maar dit laat de situatie onverlet dat vrouwen het merendeel van de (onbetaalde) zorg en mannen het merendeel van de (betaalde) arbeid blijven doen. Voortgaand beleid is nodig om ervoor te zorgen dat